1851 yilinda gazeteci, yazar, cevirmen ve bürokrat Hovsep Vartanyan 1816-1879, nam-i diger Vartan Pasa tarafindan kaleme alinan Akabi Hikayesi, Osmanli Imparatorlugu sinirlari icinde kaleme alinmis ilk Turkce roman olma niteligi tasiyor. Katolik bir Ermeni erkekle Apostolik bir Ermeni kadinin trajik ask hikayesi üzerinden dönemin Osmanli Ermeni toplumunu mercek altina alan eser, ayni zamanda Osmanli Imparatorlugundaki degisimlerin ve gelismelerin vesikasini cikariyor. Yayimlanma tarihinden tam 173 yil sonra yeniden Turkce okurla bulusan Akabi Hikayesi, 19. yuzyil Istanbul Ermeni toplumunun gunluk yasantisindan eglence anlayisina, cemaat ici dinamiklerinden kultur dunyasina kadar pek cok konuya isik tutuyor.
YAZAR HAKKINDA Tam adi Hovsep Vartanyan olup Vartan Pasa olarak da anilir. Ilk egitimini Kumkapidaki Bezciyan mektebinde aldi. 1827de tahsil icin Viyanadaki Mikhitarist Manastirina
gönderildi. 1836da Hasköydeki Nersesyan Mektebinde ve Barutcubasi Hovhannes Bey Dadyanin evinde ögretmenlik yapti. 1837de Bahriyede tercuman oldu ve ilerleyerek bastercumanliga yukseldi. 1858de pasalik rutbesine layik göruldü, Encumen-i Danis ve Divan-i Ahkam-i Adliyeye aza olarak atandi. Akabi Hikayesini kaleme aldiktan tam bir yil sonra, Ermeni harfli Turkce Mecmua-i Havadis gazetesini kurdu ve editörlugunu ustlendi. Daha sonra, yine Ermeni harfli Turkce Tercuman-i Efkar
gazetesinin baseditörlugunu yapti. Vartanyan, siyasi ve edebi dunyanin yani sira Katolik Ermeni cemaatinde de önemli bir konuma sahipti. Nisan 1846da kurulan Hamazkyats Ulusal Birlik Cemiyetinin kurucu uyeleri arasinda yer aldi. 1877den sonra Garabed Panosyanin 1826-1905 Manzume-i Efkar gazetesinde de yazilari cikti. 1879da Istanbulda hayatini kaybetti.
